foto ilustracija
agencije
Dan planete Zemlje obilježava se svake godine 22. aprila i jedan je od najvećih pokreta na planeti.
Ove godine Dan planete obilježava se 56. put pod sloganom Naša energija, naša planeta. Ta tema je izabrana da mobiliše što veću podršku obnovljivim izvorima energije, kako bi se se njihova upotreba utrostručila najkasnije 2030. godine.
Prvi Dan planete Zemlje obilježen je 1970. godine u Sjedinjenim Američkim Državama, kada je 20 miliona ljudi izašlo na ulice da protestuje zbog štete koju životnoj sredini nanose ljudske aktivnosti.
Ujedinjene nacije su ga zvanično priznale tek 2009. godine. Rezolucijom Generalne skupštine UN-a 22. april je proglašen za Međunarodni dan majke Zemlje.
Dan planete Zemlje 2025. stavlja fokus na obnovljive izvore energije kao ključno rješenje za borbu protiv klimatskih promjena, smanjenje zagađenja i unapređenje javnog zdravlja. Ovogodišnji slogan glasi: Naša energija, naša planeta. Neprofitna organizacija posvećena Danu planete Zemlje Earthday.org apelovala je da se globalna proizvodnja obnovljive energije utrostruči najkasnije 2030. godine.
Earthday.org kroz primjere iz cijelog svijeta – od Kenije, preko Urugvaja, do Kine i SAD – ističe da je prelazak na čistu energiju ne samo moguć, već i neophodan.
Sunce, vjetar, voda, geotermalna energija i otpad su svuda dostupni. U Earthday.org ističu da zemlje poput Islanda, Norveške, Brazila i Švedske danas dobijaju većinu svoje električne energije iz obnovljivih izvora i da to pokazuje da je tranzicija moguća.
Prednosti upotrebe obnovljivih izvora energije
Zelena energija dovodi do boljeg zdravlja stanovništva. Smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bašte suzbija zdravstvene rizike od posljedica klimatskih promjena, poput toplotnih talasa, poplava i širenja zaraznih bolesti.
Manje zagađenje vazduha znači i manje slučajeva respiratornih i kardiovaskularnih bolesti, uključujući astmu i moždane udare kao i poboljšanje mentalnog zdravlja. Osim ekoloških, korišćenje obnovljivih izvora ima i brojne ekonomske koristi. Očekuje se da će do 2030. godine, zahvaljujući razvoju obnovljivih tehnologija, biti otvoreno 14 miliona novih radnih mjesta.
Earthday.org ističe da se, kao i do sada, u središtu ove inicijative nalazi snaga građana koji svojim izborima, glasom i aktivizmom mogu uticati na politiku, ekonomiju i same zajednice. Poziva sve od država preko globalne industrije i lokalnih preduzeća, sindikata, škola, civilnog društva, porodica i pojedinaca da se uključe u zajedničku borbu za zdraviju, pravedniju i održivu budućnost.
Tokom aprila će u preko 100 zemalja na više od 6.000 lokacija biti održan velik broj aktivnosti i događaja od tribina i koncerata do akcija čišćenja i onlajn radionica.
Za Dan Zemlje izdvajamo neke fascinantne činjenice o planeti koju nazivamo domom.
- Zemlja nije savršena lopta
Naša planeta najčešće se predstavlja kao savršena lopta, ali to nije njen tačan oblik.
Zemlja je spljoštena na polovima, tako da se njen oblik preciznije definiše kao „spljošteni sferoid“.
Kao i u slučaju drugih planeta, efekat gravitacije i centrifugalne sile koji proizvodi rotacija na njenoj osovini dovodi do spljoštavanja polova i ekvatorijalnog širenja.
Stoga je prečnik Zemlje na ekvatoru oko 43 kilometra veći od prečnika od jednog pola do drugog.
- Voda pokriva više od 70 odsto Zemlje
Na Zemlji, voda može da se nađe u čvrstom, tečnom i gasovitom stanju.
Štaviše, ona prekriva tri četvrtine Zemljine površine u obliku glečera, močvara, jezera, rijeka, mora i okeana.
Oko 97 odsto sve vode na planeti nalazi se u obliku slane vode u okeanima.
- Svemir počinje oko 100 kilometara iznad Zemlje
Granica između atmosfere i svemira poznata je kao Karmanova linija, koja se nalazi na 100 kilometara nadmorske visine.
Oko 75 odsto atmosferske mase može da se nađe u prvih 11 kilometara nadmorske visine.
- Zemlja ima gvozdeno jezgro
Zemlja je najgušća i peta po veličini planeta u sunčevom sistemu.
Vjeruje se da je najdublji unutrašnji deo Zemlje čvrsta lopta poluprečnika od oko 1.200 kilometara.
Uglavnom se sastoji od gvožđa, koje, procjenjuje se, čini 85 odsto njene težine, i nikla, koji čini oko 10 odsto jezgra.
- Zemlja je jedina poznata planeta na kojoj postoji život
Zemlja je jedino astronomsko tijelo u univerzumu na kom smo uspjeli da potvrdimo postojanje života.
Trenutno ima oko 1,2 miliona popisanih životinjskih vrsta, mada se smatra da je to samo mali procenat ukupnog broja.
Naučnici su 2011. godine procjenili da prirodni svijet sadrži ukupno oko 8,7 miliona vrsta.
Zemlja je nastala pre oko 4,5 milijardi godina i fizička svojstva Zemlje, njena geološka istorija i orbita, omogućili su postojanje života milionima godina.
- Gravitacija nije jednaka svuda na Zemlji
Budući da naša planeta nije savršena lopta i, uz to, njena masa nije raspoređena na savršeno homogen način, postoje varijacije u snazi njenog gravitacionog polja.
Dakle, na primjer, kako se krećemo od ekvatora ka polovima, jačina gravitacionog polja postepeno se povećava, mada je za ljude ta razlika neosjetna.
- Zemlja je planeta ekstrema
Naša planeta je prepuna naglašenih suprotnosti.
Zbog raznolikosti njenih geografskih oblasti i klima, skoro svaki region ima vlastite specifičnosti.
Razni su kandidati za najvreliju tačku na Zemlji, ali mesto na kom je zabeležena najviša temperatura svih vremena je Dolina smrti u SAD, gde je 10. jula 1913. živa u termometru dostigla 56,7 stepeni Celzijusa.
Na drugom ekstremu je Antarktik.
U stanici Vostok 31. jula 1983, mjerni instrumenti pali su na -89,2 stepeni Celzijusa.
- Najveći živi organizam na Zemlji
Veliki koralni greben, uz obalu Australije, najveća je tvorevina na planeti sačinjena od živih organizama, do te mjere da je jedina koja se vidi iz svemira.
Prostire se na više od 2.000 kilometara i dom je više hiljada morskih vrsta.
Unesko ga je 1981. godine proglasio mjestom Svjetske baštine.
- Zemlja je jedina planeta u sunčevom sistemu sa aktivnim tektonskim pločama
Zbog kretanja ovih ploča, površina naše planete neprestano se mijenja.
Ploče su zaslužne i za formiranje planina, seizmičke aktivnosti i rad vulkana.
Ciklus ovih ploča takođe igra ključnu ulogu u regulisanju Zemljine temperature, doprinoseći recikliranju gasova efekta staklene bašte kao što su ugljen dioksid, kao i stalnim obnovama okeanskog dna.
- Zemlja ima zaštitni omotač
Zemljino magnetno polje služi kao štit od sunčevog neprestanog bombardovanja visokoenergetskim česticama.
Ovo polje prostire se od unutrašnjeg jezgra Zemlje do granice na kojoj se ona sreće sa solarnim vetrovima.
Između ostalog, magnetno polje pomaže nekim životinjama da se ne izgube (pomaže i nama ukoliko koristimo kompas).
