Na današnji dan – Masakr u Drakuliću, Šargovcu i Motikama je masovno pogublјenje srpskih civila koje su počinile ustaše 7. februara 1942. godine. Ustaše su tog dana ubile više od 2300 srpskih civila, od kojih 551 dijete, među kojima su i 52 đaka koja su ubijena u osnovnoj školi Đura Jakšić, u Šargovcu. Ubijeni su prvo Srbi koji su radili u rudniku Rakovac, a nakon toga pokolј je nastavlјen u banjalučkim naselјima Drakulić, Šargovac i Motike.
Ustaše su u rano ujutro 7. februara 1942. godine izvršile pokolj Srba u banjalučkim selima Drakulić, Motike, Šargovac i rudniku Rakovac, a prema do sada prikupljenim zvaničnim podacima, ubijeno je najmanje 2.300 ljudi, među kojima 551 dijete.
Pod komandom natporučnika Josipa Mišlova i fra Vjekoslava Filipovića iz „Tjelesnog zdruga Ante Pavelića“, ustaše su uz pomoć banjalučkih ustaša ubijale Srbe bez ijednog ispaljenog metka – sjekirama, noževima i krampovima.Prvi spomenik žrtvama ovog pokolja podignut je 1965. godine, a od 1991. godine svake prve nedjelje prije godišnjice stradanja služi se parastos u naselju Drakulić.
Dana 7. januara 1942. njemačke vojne jedinice su napustile Banju Luku zbog učešća u operacijama protiv srpskih ustaničkih odreda u istočnoj Bosni. Sredinom januara je na inicijativu Viktora Gutića u Banju Luku iz Zagreba doveden Poglavnikov tjelesni batalјon (bojna), koju su pretežno činili Hrvati iz Hercegovine na čelu sa kapetanom (satnikom) Nikolom Zelićem.
Na čelu Velike župe Sana i Luka u periodu od jula 1941. do početka aprila 1942. bio je veliki župan Ladislav Aleman, bivši austrougraski oficir. On je u svom izvještaju potpredsjedniku Vlade Džaferu Kulenoviću, koji mu je uputio 11. februara 1942, opisao stanje u Banjoj Luci tih dana.
U izvještaju se navodi da su postupci ustaške bojne prilikom patroliranja bili vrlo surovi i neobuzdani, te da za mnoge od lјudi koje su uhapsili postoji opravdana sumnja da su ubijeni. Postupali su arogantno i nabusito prema građanima i predstavnicima vlasti, a nisu se držali ni sporazuma sa vojnim i civilnim vlastima, te su ulazili u tuđe nadležnosti.
Zločin u Drakuliću, Šargovcu i Motikama
Zločin u Drakuliću, Šargovcu i Motikama se desio između dva zločina koji su nad Srbima počinjeni 5. i 12. februara u Ivanjskoj i Piskavici, a koje su prevashodno počinili lokalni Hrvati. Tokom Drugog svjetskog rata život je izgubilo oko 520 Srba iz Ivanjske i Piskavice, od kojih je većina ubijena 5, i 12. februara 1942, godine.
Sastanak na kojem su dogovoreni detalјi plana za drakulićki masakr održan je 6. februara 1942. u rimokatoličkom samostanu na Petrićevcu. Sastanku su prisustvovali Viktor Gutić, dr Feredo Stilinović (predsjednik suda u Banjoj Luci) i nekooliko katoličkih sveštenika, među kojima je bio i Miroslav Filipović. Dogovoreno je da se što više koristi hladno oružje, kako se uslјed puščane palјbe stanovništvo ne bi razbježalo. Ustaška bojna je dobila zadatak da opkoli tri sela i da u njima poubija cjelokupno srpsko stanovništvo. Dana 7. februara između tri i četiri časa ujutro izvršeno je opkolјavae sela, a zatim je započelo ubijanje lјudi.
Foto: Wikipedia
Pripadnici Pavelićeve garde (Poglavnikov tjelesni sdrug) i VIII ustaškog batalјona ubili su hladnim oružjem oko 2.300 Srba. Zločin je preživio veoma mali broj Srba koji su živjeli u ova tri mjesta, uglavnom oni koji su od aprila 1941. bili u njemačkom zaroblјeništvu ili su se na dan zločina nekim poslom zatekli izvan sela. Počinioce ovog pokolјa predvodio je kapetan Josip Mišlov u pratnji petrićevačkog župnika, fratra Miroslava Filipovića, a sve je isplanirao raniji ustaški stožernik, dr Viktor Gutić. Izvršioci su bili ustaše iz Zagreba i Banje Luke, potpomognuti dijelom domaćeg hrvatskog stanovništva.
Istog dana, ustaše su u današnjoj Osnovnoj školi Đura Jakšić, u naselјu Šargovac zaklale 52 srpska učenika.
Učitelјica, Dobrila Martinović, poslije rata je dala dragocjenu izjavu Lazaru Lukajiću, koji je napisao i knjigu.
Suđenje
Miroslavu Filipoviću je suđeno 1946. pred sudom u Beogradu. Osuđen je na smrt i obešen u Zagrebu. Viktor Gutić je, kao i Filipović posle rata pobegao u Italiju. Prepoznat je i izručen Jugoslaviji. Suđeno mu je pred sudom u Sarajevu. Osuđen je na smrt 11. februara 1947. Godine i pogublјen u Banjaluci devet dana kasnije. Osim ove dvojice najistaknutijih zločinaca, od učesnika i saučesnika u zločinu na smrt je osuđen samo još lokalni Hrvat Marko Pletikosa, dok su ostali osuđeni dobili vremenske kazne zatvora, a potom su amnestirani.
Spomenik
Komunističke vlasti SFRJ su godinama posle rata sakrivale ovaj zločin, kako ne bi narušavali ideologiju bratstva i jedinstva jugoslovenskih naroda. Tek 1965. godine u Drakuliću je podignut skromni spomenik sa petokrakom i natpisom: „ZAHVALNI NAROD PODIŽE SPOMENIK RODOLjUBIMA NASTRADALIM OD FAŠISTIČKOG TERORA“: Isto tako, na spomeniku je umanjen broj žrtava. Pisalo je da je ubijeno 1.400 lјudi, a sakrivena je i nacionalnost žrtava i njihovih ubica.
Preživjeli rođaci ubijenih su pokušavali da samoinicijativno naprave tačnije spiskove žrtava ovog zločina, a jedan takav spisak napravio je 1957. godine Vaso Mitrović, rodom iz Drakulića. Godine 1964. su zajedno sa lokalnim Savezom boraca NOR-a pokrenuli akciju otkopavanja posmrtnih ostataka i njihovo sahranjivanje u zajedničku grobnicu, koja je sagrađena 1965. godine, ali precizniji spisak ni tada nije sačinjen, a jedan mještanin je pritvoren jer je zahtijevao da na spomen-kosturnici budu postavlјena pravoslavna hrišćanska obilјežja.
Knjige
Prvi istoričar koji se usudio da piše o zločinima nad Srbima na prostoru Banje Luke bio je Dušan Lukač u svojoj knjizi „Banja Luka i okolica u ratu i revoluciji“, koja je objavlјena 1968. godine. Dvije godine kasnije objavlјena je knjiga „Krajina i Krajišnici II“ autora Dušana Ivančevića koji je nešto opširnije pisao o ovom zločinu, ali je odlukom Okružnog suda u Beogradu distribucija ove knjige bila trajno zabranjena.
Dragoje Lukić, bivši logoraš u Staroj Gradišci i Jastrebarskom, te borac NOR-a od 1942. godine, kada su ga oslobodili partizani, najveći dio života posvetio je traganju za istinom o djeci stradaloj u genocidu nad Srbima na teritoriji NDH. U svojoj knjizi Rat i djeca Kozare, objavlјenoj 1979. godine takođe je pomenuo ovaj zločin sa posebnim osvrtom na ubijenu djecu.
Vojdrag Berčić, partizanski prvoborac i pravnik, režirao je 1981. godine kratkometražni igrano-dokumentarni film ,,De hoc tristissimo eventu – O ovom pretužnom događaju’’, koji je prikazan u Novom Sadu tri godine kasnije.
